Nie milkną echa mocnego wpisu organizatora Festiwalu Dekonstrukcji Słowa „Czytaj!”. Powiedzieć, że to była zaskakująca informacja to jak nic nie powiedzieć… organizatorzy poinformowali na łamach mediów społecznościowych, że znany już w całej Polsce format kulturalnych wydarzeń promujących czytelnictwo… nie odbędzie się. Ale najbardziej szokujący jest nie tyle sam fakt takiej decyzji, a powód jej podjęcia.
Wiadomość o rezygnacji z tegorocznej edycji festiwalu gruchnęła jak grom z jasnego nieba. Nie tego spodziewali się fani imprezy, która na dobre zadomowiła się w kalendarzu częstochowskich wydarzeń kulturalnych i ściągała do miasta naprawdę duże nazwiska. Szczególnie, kiedy dwa lata temu po niespodziewanym i dramatycznym odejściu jej pomysłodawcy, Adama Florczyka, wszyscy zgodnie podjęli decyzję o organizacji następnych edycji. Właśnie z myślą o Adamie, który sprawił, że „Czytaj!” stało się rozpoznawalną już w Polsce marką.
Tomasz Florczyk (brat Adama, przyp. Red.) opublikował na swoim profilu przejmujący wpis, w którym poinformował, że „Czytaj!” w tym roku nie odbędzie się. „Nie dlatego, że nie chcemy go zorganizować. Decyzja Urzędu Miasta jest przykra i niezrozumiała.” – napisał. Jak podkreśla organizator, chodzi o drastycznie małą kwotę dofinansowania, jaką miasto miało przeznaczyć na organizację festiwalu. Wynosiła ona zaledwie dziesięć tysięcy złotych. Z punktu widzenia organizatorów, którzy od początku „Czytaj!” pracowali przy wydarzeniu za darmo, a w roku ubiegłym sami dołożyli do realizacji czytelniczego przedsięwzięcia z własnej kieszeni, to zdecydowanie za mało. To właśnie był moment, kiedy powiedzieli: dość.
Tomasz Florczyk podzielił się treścią listu otwartego, jaki miał trafić do rąk Prezydenta Miasta Częstochowy, Krzysztofa Matyjaszczyka oraz naczelnika Wydziału Kultury i Sportu, Roberta Jasiaka. Zawarł w nim szczegóły dotyczące kosztów imprezy, które znalazły się w złożonym wniosku:
„a) Honoraria dla artystów wizualnych – 4000 PLN (dwie wystawy – poniżej zwyczajowych kosztów)
b) Honoraria dla muzyków – 8500 PLN (trzy koncerty, z których jeden wstępnie został oszacowany na 9500 PLN, nie chcąc obciążać budżetu miasta zakładaliśmy pertraktacje z artystami oraz udział sponsorów)
c) Honoraria dla autorek i autorów – 20000 PLN (osiem spotkań autorskich z popularnymi i ważnymi pisarzami i pisarkami)
d) Wykonanie muralu upamiętniającego postać Adama Florczyka, założyciela festiwalu, zmarłego dwa lata temu animatora kultury i wielbiciela rodzinnego miasta – 5000 PLN (to koszty materiałów, rusztowania oraz ubezpieczenia, bowiem wszyscy artyści zdecydowali się poświęcić swoją pracę, czas i zaangażowanie pro bono)
e) Honoraria dla jurorów konkursu na opowiadania science-fiction (nagroda im. Adama) oraz nagrody w ww. konkursie – 6100 PLN (przy założeniu, że wstępny wybór prac oraz koszty techniczne są dokonane przez nas, oczywiście bez honorariów)
f) Poligrafia (druk plakatów, ulotek, afiszy) – 4000 PLN.„
Jak podkreślił Tomasz Florczyk, decyzja o przeznaczeniu na festiwal kwoty 10 tysięcy złotych to jak „policzek wymierzony animatorom kultury, którzy kilkanaście lat swojego życia poświęcili na budowanie marki…”. Festiwal Dekonstrukcji Słowa „Czytaj!” pojawił się na kulturalnej mapie Częstochowy w 2011 roku. Przez trzynaście lat stał się prężnie działającą machiną przyciągającą ludzi z całej Polski, promującą czytelnictwo, integrującą społeczność lokalną i dającą przestrzeń do dyskusji na temat literatury w szerokim kontekście. Nazywany niegdyś przez Polskie Radio Czwórka iście „rockowym”, festiwal powoli stawał się kultowy. Wspierany nie tylko przez lokalne instytucje samorządowe, zyskał także wsparcie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (w 2022 roku, przyp. red.). Na jego afiszach pojawiały się największe nazwiska rodzimego świata kultury, w tym poczytni autorzy bestsellerów, zaczynając od czytania Mrożka przez aktorów częstochowskiego teatru, po spotkania autorskie z Jakubem Żulczykiem, Mariuszem Szczygłem, Filipem Springerem czy Robertem Małeckim. „Czytaj!” dawało także przestrzeń na teatr, muzykę, performance i dyskusję o kulturze. Częstochowa stała się miastem kojarzonym z czytaniem książek.
Także za sprawą akcji „Kartkowanie rąk nie brudzi”, której inicjatorem jest Robert Jasiak, obecny naczelnik Wydziału Kultury i Sportu w częstochowskim magistracie. Jego profil na TikToku i cała działalność w social mediach opiera się na promowaniu czytelnictwa. Tym większym rozczarowaniem jest dla organizatorów decyzja o tak niewielkim dofinansowaniu festiwalu.
Do sprawy odniósł się Filip Springer, reportażysta, który gościł w Częstochowie w 2015 roku, podczas piątej edycji festiwalu:
„(…) Prezydent Częstochowy i szef tamtejszego Wydziału Kultury Robert Jasiak uznali najwyraźniej, że skoro te naiwniaki i naiwniaczki przez tyle lat robili ten festiwal za darmo, a teraz jeszcze mają pewnego rodzaju emocjonalne zobowiązanie wobec zmarłego przyjaciela, to wystarczy, że rzucą im cokolwiek, a festiwal znów się odbędzie. Bo po co przepłacać!
I bardzo szanuję, że oni wszyscy powiedzieli DOŚĆ.
Częstochowa, jej mieszkanki i mieszkańcy tracą świetny festiwal. Władze miasta o budżecie 1 804 500 000 złotych (jeden miliard osiemset cztery miliony pięćset tysięcy złotych) zyskują 10 tysięcy, których nie muszą już na tę imprezę wydawać.”
W tym samym roku na Festiwalu „Czytaj!” swoje spotkanie z czytelnikami miał bardzo lubiany pisarz Łukasz Orbitowski, który w podobnym tonie wypowiedział się na temat decyzji włodarzy Częstochowy:
„Bardzo cenię – czy raczej ceniłem – Festiwal Dekonstrukcji Słowa „Czytaj!” Kilkukrotnie miałem przyjemność wzięcia udziału w tej imprezie, organizowanej przez mojego dobrego, przedwcześnie zmarłego kolegę. Nie ma już Adama, okazało się, że nie będzie też festiwalu. Z mapy Polski zniknęła kolejna, ważna inicjatywa kulturalna. Decyzję władz miasta o odmowie finansowania uznaję za wyjątkowo kretyńską i jeszcze bardziej skandaliczną.”
W sieci zawrzało. Pojawiają się kolejne komentarze i pełne emocji wpisy.
Do chwili publikacji tego artykułu miasto nie wydało oficjalnego stanowiska w tej sprawie. Do rezygnacji organizatorów i listu otwartego Tomasza Florczyka nie odniósł się również Robert Jasiak, ani żaden z włodarzy.
Komentarzy pełnych rozczarowania, żalu i smutku jest w sieci wiele. Patrząc po zainteresowaniu, jakie niósł ze sobą bagaż doświadczeń Festiwalu, można zaryzykować stwierdzenie, że tytułowy apel „Czytaj!” Polacy potraktowali bardzo serio. Zgodnie z ostatnimi badaniami Biblioteki Narodowej, w 2023 roku stan czytelnictwa poprawił się o 9 punktów procentowych, co jest najwyższym wynikiem w ciągu ostatniej dekady. Obecnie 43% Polaków sięgnęło po co najmniej jedną książkę w roku. Kto wie, jak duży udział mają w tej cieszącej tendencji takie wydarzenia jak to.
Są nieśmiałe i śmielsze pomysły stworzenia zbiórki, by uratować „Czytaj!” przed całkowitą destrukcją, jest też nadzieja, że skończy się tylko na… dekonstrukcji.
SW
redakcja@miejska.pl